Emine Ozeler (44 jaar) was vele jaren lerares op internationale scholen in Afrika voor ze vijf jaar geleden naar België kwam. Vroeger nam ze studenten onder haar vleugels, vandaag zet ze als coach bij BXL@Work nieuwkomers op het spoor richting een eerste job, een opleiding of vrijwilligerswerk.
© Barbara Deruytter
Voor of na je studies de wereld intrekken. Vandaag zetten wel meer jongeren die stap, maar enkele decennia geleden was het een ongewoon avontuur. Emine is 24 jaar, net afgestudeerd als lerares, wanneer ze haar thuisstad Aksaray in het hart van Turkije achter zich laat. Ze trekt naar Albanië, waar ze aan de slag kan als lerares Turks in een internationale school.
Die oversteek van de Bosporus is het begin van een reis die haar uiteindelijk veel zuidelijker zal brengen. “In Albanië leerde ik mijn man Bülent kennen, die er als schooldirecteur werkte (bij FMDO is hij momenteel zakelijk en educatief medewerker). Ons werk in de internationale scholen bracht ons de volgende dertien jaar van Mali naar Egypte en uiteindelijk Kameroen. Onderweg werden ook onze zonen geboren: Esat (nu vijftien jaar oud) en Kadir (nu twaalf jaar oud).”
Nieuwe geluiden, smaken en kleuren
De voertaal in de scholen waar ze werken in Noord- en Midden-Afrika is het Engels. De scholen zijn gerenommeerd, het publiek komt uit alle hoeken van de wereld. “Die internationale vibe is een verrijking, maar expat zijn betekent ook dat je een nieuwe sociale kring moet opbouwen. In Kameroen richtte ik een kookclub op waar een aantal moeders om de beurt een gerecht klaarmaakten. Samen eten is een echte ijsbreker en een goed begin van vriendschap.”
Wanneer Emine vertelt over haar studenten in Mali, Egypte en Kameroen beginnen haar ogen te stralen. In Kameroen merkt ze hoe muzikaal haar studenten zijn en gaat daarmee aan de slag. Zij en haar collega’s vinden het belangrijk bij de studenten thuis langs te gaan. “Pas zo leer je een student echt kennen. De interactie met hun ouders en de manier hoe ze leven, verklaart vaak hoe ze zich in de klas gedragen en welke leerproblemen ze hebben. Zo was er een student die altijd erg aanhankelijk was. Hij wou me voortdurend knuffelen. Toen we bij hem thuis kwamen, zagen we dat zijn moeder een bekende Malinese zangeres was. Ze was voortdurend omringd door anderen en had dus niet veel tijd voor haar kinderen.”
Ambitie als nieuwkomer: niet evident
Dezelfde aandacht, hetzelfde ‘op weg zetten’ past ze toe in haar huidige job als medewerker van het project BXL@Work. Ze begeleidt nieuwkomers bij hun eerste stappen naar werk. Daar komen veel praktische en administratieve zaken bij kijken: inschrijven bij de VDAB, een CV opstellen, een motivatiebrief schrijven, bepaalde attesten voorleggen. Maar minstens even belangrijk is volgens Emine het psychologische aspect. “Veel nieuwkomers gaan ervanuit dat ze geen goede job kunnen krijgen. Ook mensen die in het buitenland een diploma behaalden, zoals leraar of arts denken dat ze in België helemaal onderaan de ladder opnieuw moeten beginnen. Hun logica is: ‘Hier betekenen we niets.’”
“Bepaalde mensen kunnen een duwtje in de rug gebruiken om ambitieuzer te zijn. Ik vraag wat ze op lange termijn willen bereiken en probeer samen met hen een pad daarnaar uit te stippelen: misschien is er eerst een opleiding nodig, misschien kunnen ze bij die vzw aankloppen om hun Nederlands te verbeteren, een sociaal netwerk uit te bouwen of zich te laten begeleiden bij psychologische problemen.”
Hard werken
Dat Emine zelf recent nog in hun schoenen stond en Turks spreekt, geeft vertrouwen en een open sfeer: haar participanten durven hun kwetsbaarheden op tafel leggen. Dat is een verschil met officiële instanties waar mensen niet altijd durven vertellen over hun hindernissen of dromen. “Soms is een participant doorverwijzen naar een andere organisatie het beste voor hem of haar. Dat is niet goed voor onze cijfers (lacht), maar uiteindelijk wel wat die persoon nodig heeft.”
Emine heeft zelf ondervonden hoeveel energie het kost om een nieuw leven op te bouwen in een ander land. “Veel nieuwkomers zijn hard aan het werk: ze volgen overdag les, vangen de kinderen op na school en studeren ’s avonds nog. Onze kinderen waren de laatste jaren soms teleurgesteld dat we zo weinig tijd voor hen hadden. Ze vonden het saai dat wij altijd zo hard zaten te studeren op Nederlands en Frans,” lacht ze. “De komende tijd zal er hopelijk wat meer ademruimte zijn voor ons gezin.”
Net daarom vindt Emine het werk dat de vele sociaal-culturele organisaties in de hoofdstad leveren belangrijk: “Je komt als nieuwkomer weinig in contact met Nederlandstalige Brusselaars omdat je bezig bent met je lessen en je kinderen. Daarom is het buddyproject (ConNect Brussel van FMDO) heel waardevol: zo leer je Nederlandstalige mensen kennen die hier al langer wonen en creëer je echt een sociaal netwerk in de stad. Ik leerde zo Tinne kennen, die ik ‘mijn eerste Vlaamse vriendin’ noem.” (lacht)
De kunst van babystapjes
Een nieuw leven opstarten, is volgens Emine een kunst van babystapjes zetten: klein genoeg zodat ze haalbaar blijven. Het is belangrijk om niet stil te vallen, het niet op te geven. Emine staat erop om terug te geven aan België, een land dat haar kansen bood. Voor haar betekent dat: vrijwilligerswerk doen en een job vinden die bij je past. De zoektocht om van betekenis te kunnen zijn, is haar brandstof.
“Ik was enkele maanden vrijwillig begeleider bij Toop vzw, een organisatie voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking. Met Chantal trok ik de stad in: naar de kerstmarkt, op restaurant, een wandeling maken, … Ik was haar begeleider, maar zij was eigenlijk mijn gids in Brussel. Ze wist perfect welke tram, bus of metro we moesten nemen om op de juiste plekken te geraken.”
Bezoek aan de kerstmarkt met Chantal, die Emine als vrijwilliger begeleidde bij Toop vzw.
Via via leerde Emine ook FMDO en het project BXL@Work kennen. “Ik ging er aankloppen omdat ik zelf op zoek was naar een goede job. Uiteindelijk werd ik er zelf projectmedewerker. Dat had ik in het begin helemaal niet verwacht” (lacht).
Als je al wat ouder bent, is opnieuw beginnen nog minder evident. Zeker voor vrouwen, die soms de druk ervaren om thuis te blijven als huisvrouw, is het extra moeilijk. “Voor vrouwen is het net erg belangrijk dat ze een job vinden en actief worden in de samenleving.” Op de vraag welke dromen ze nog heeft, komt een beslist antwoord: “Een organisatie oprichten die met vrouwelijke nieuwkomers werkt om hen te laten deelnemen aan de samenleving, ze toe te leiden naar werk en zo ook buitenshuis kansen te geven.”